1- امامي: ميرزا حسين آقا. (تولد 1295 شمسي، وفات 1351 شمسي)
2-بقائي نائيني: ميرزا باقر خان اديب (تولد؟ وفات 1302)
3-بقائي نائيني: جلال (تولد 1288 شمسي، وفات 1376 شمسي)
4- بقائي: ميرزا محمد خان (غوغا) (تولد 1260 شمسي، وفات ؟)
5- بلاغي: سيد حسن (مجتهد نائيني) (تولد ؟ وفات 1312 شمسي)
6- بلاغي: عبد الحجت (تولد 1280 شمسي )
7- بلاغي: صدرالدين( تولد 1290 قمري، وفات ؟)
8- پيرزاده: حاج محمد علي (تولد 1251 قمري، وفات 1321 قمري)
9- پيرنيا: ابوالحسن خان (معاضد السلطنه) (تولد ؟، وفات 1318 شمسي)
10- حسن پيرنيا: مشيرالدوله دوم (تولد 1261 هجري،1252 شمسي — وفات 1354 هجري، 1314 شمسي)
11- پيرنيا: دكتر محمد كريم (تولد 1301 شمسي، وفات 1376 شمسي)
12- پيرنيا: ميرزا نصرالله خان مشيرالدوله (تولد ؟، وفات 1325 قمري)
13- جامع نائيني: محمد نقي (محيط) (تولد 1300 شمسي، وفات ؟)
14- جلالي نائيني:دكتر سيد محمد رضا (تولد 1297 شمسي)
15- جلوه: حكيم ميرزا ابو الحسن (تولد 1238 هجري قمري 1314 قمري)
16-حاج عبد الوهاب نائيني: (جد خاندان پيرنيا) (تولد 1118 قمري)
17- حاج محمد حسن كوزه كناني: ( جد خاندان پيرزاده ) (تولد 1152 قمري، وفات 1250 قمري )
18 حاج ملا محمد حسن (مرتاض): (تولد 1275قمري، وفات 1354 قمري )
19- طبا طبائي نائيني حاج ميرزا محمد سعيد:  ( تولد 1293 هجري 1255 شمسي، وفات 1378 هجري، 1337 قمري)
20- حاج ميرزا محمد حسين نائيني غروي : (آميرزاي نائيني) (تولد1277 قمري نائين، وفات 1255 قمري نجف اشرف)
21- رحيمي نائيني: دكتر مصطفي (تولد 1304 شمسي)
22- سالك:حاج محمد رضا
23- صفاء السلطنه نائيني (عليخان): (تولد 1246 هجري قمري، وفات 1318 هجري قمري)
24-صفاء السلطنه دوم (عباس خان): (وفات   1358تولد، 1282 قمري قمري )
25- طبا طبا ئي نائيني: ميرزا رضا خان (تولد 1290 هجري، وفات 1350 هجري، 1310 شمسي)
26- طرب نائيني
27- عالم نائيني: (حاج ميرزا محمد محيط) (تولد  1278 قمري، وفات 1333 قمري)
28- عامري نائيني: علي محمد (تولد  1280 شمسي، وفات 1357 شمسي)
29 - دكتر حسين فاطمي  
30- ملا حسن نائيني: (آرندي) (وفات 1270 هجري)
31- ملا محمد حسن (مرتاض):  (تولد 1275 هجري، وفات 1354 هجري)
32- محمد علي مصاحبي:  (عبرت نائيني) تولد 1258 هجري
33- ميرزا ابوالقاسم نائيني:  (سلطان الحكماء) (تولد 1245 هجري قمري، وفات 1322 هجري قمري)
34- ميرزا رفيع الدين طبا طبا یي (ميرزا رفعيا)
35- نوري نائيني:  (دكتر محمد سعيد ) تولد 1321 شمسي
 

خوشنويسان نائين

نائين را شهر خوشنويسي و خوشنويسان مي دانند، اكثر تذكره نويسان در معرفي شعراو گويندگان نائيني هنر خوشنويسي آنها را نيز در كنار شعر وادب ذكر كرده اند. اين مطلب در مورد ساير زمينه ها نيز كاملا مشهود است. علاقه به خط و خطاطي باعث شده تا شهر نائين پيوسته خوشنويساني صاحب نام داشته باشد برخي از آنان عبارتند از:
1-عبد العظيم نائيني: از خوشنويسان اواخر دوران صفويه است وي فرزند محمد رفيع مي باشد.  
2- ميرزا احمد خوشنويس: متوفا به سال 1250 قمري از خوشنويسان دوران قاجار.          
3- ميرزا حسين علي خان وزير (طبا طبائي): متوفا به سال 1267 هجري از خوشنويسان دوران محمد شاه قاجار.
4- ميرزا محمد علي خان فرزند سيد عابد: از خوشنويسان اواخر دوران قاجار است كه در سال 1300 هجري همزمان با سلطنت ناصر الدين شاه قاجار وفات يافت.
5- ميرزا مهدي خان فرزند ميرزا ابولقاسم خان سلطان الحكماء (كه شرحش گذشت): وي متوفا به سال 1300 هجري است وي قبل از پدر فوت كرده است.
6- بانو مريم: ( اين زن خواهر مشير الدوله است كه خط او را استادانه ذكر كرده اند در كتاب تذكره خوسنويسان معاصر خط اورا در زمره خوشنويسان برجسته ذكر مي كند.
7- ميرزا حسن خان نائيني: كه در سال 1300هجري در گذشت
8- ميرزا نصر الله خان مشير الدوله: متوفا به سال 1320هجري قمري.
9- ميرزا عبد الحسين فلسفي: متوفا به سال 1314 فرزند سيد حكيم.
10- ميرزا محمود خوشنويس: متوفا به سال 1335هجري قمري
11- ميرزا حسنعلي: متوفا به سال 1328 هجري فرزند ميرزا معصوم.
12- ميرزا محمود چاووش فرزند ميرزا احمد: متوفا به سال 1335قمري.
13- ميرزات ابو طالب خان رحيمي فرزند ميرزا حسين: متوفا به سال 1300هجري قمري
14- ميرزا محمد خان بقائي: متخلص به غوغا به سال 1345هجري قمري.
15- ميرزا محمود خان ثقة السلطنه: متوفا به سشال 1308 شمسي.
16- ميرزا طاهر اعلامي فرزند ابوطالب باغچه اي: متوفي به سال 1308 هجري شمسي.
17- ملا محمد رضا : وي از تحسين مكتب دارن نائين است كه اكثر بزرگان رجال ازشاگردان او بوده اند مرحوم معلم نائيني در سال 1300 شمسي وفات يافته است.
18- ميرزا حسين منشي باشي: فرزند حاج ميرزا محمد صادق خان كه در سال 1304 شمسي در گذشته است.
19- ميرزا حسن عماد الشريعه امامي: فرزند عبد الحسين متوفا به سال 1308 شمسي.
20- ميرزا عبد الحسين حكيم: فرزند سيد ابراهيم حكيم متوفا به سال 1314 شمسي.
 

شاعران نائين

مرحوم امامي نائيني شعراي نائين را از اوائل دوران قاجار به ترتيب حروف الفبا ذكرمي كند. اين شعرا عبارتند از:
ميرزا ابوالقاسم خان جوهرالشعراء، ميرزا باقرخان اديب، جلال بقائي، ميرزاحسين علي تاج الحكماء ، ميرزاحسين خان وزيرزاده (طاير) سيدحسن رجا، سيد حسن تمر، سيد حسن مصطفوي (سرشار)، حسينعلي پيرنيا، ميرزاعبدالوهاب خان شجاع السلطان، سيد عبدالحجت بلاغي، ميرزاعلي خان تلگرافچي، دكترعلي پيرزاده، ميرزاعلي خان صفاء السلطنه(مشتاقي)، ملاعلي فارغ الشعرا، حاج ميرزاكوچك، حاج ميرزامحمد مجتهد، ميرزا سيد محمدخان بزرگ، ميرزا سيد محمد خان مجتوبي عترت، ميرزا سيد محمدخان نبوي، حاج آقا محمد علي پيرزاده ، ميرزا محمد علي عبرت، ميرزا محمد علي مشعل الشعرا، ميرزا محمود امام جمعه،ميرزا مصطفي وكيلي، ميرزا محمد سعيد امامي (متخلص به فردي)، ميرزا محمد علي امامي.  

آيت اله ميرزا حسين غروي نائيني

از تولد تا اجتهاد

ميرزا محمد حسيني نائيني، فرزند حاجي ميرزا عبد الرحيم، شيخ الاسلام نائين در سال1277هجري قمري در شهر نائين در استان اصفهان به دنيا آمد. وي پس از فراگيري مقدمات علوم ديني در زادگاهش، در سن 17سالگي جهت ادامه تحصيل به اصفهان رهسپار گرديد و در منزل حاج محمد باقر اصفهاني اقامت گزيد. در حوزه علميه اصفهان، دانشهاي مقدماتي را به پايان رسانيد و علم اصول را از ابوالعلي كرباسي و فلسفه و كلام را ازمحضر بزرگاني چون شيخ جهانگير خان قشقايي، شيخ محمد حسن هزار جريبي و شيخ محمد تقي نجفي اصفهاني وفقه را نزد محمد باقر اصفهاني فرا گرفت. سپس در سال1303هجري قمري براي ادامه تحصيل راهي عتبات مي شود و پس از توقفي كوتاه وارد سامره مي شود و از تدريس اساتيدي چون سيد مجدد شيرازي، سيد اسماعيل صدر و سيد محمد فشاركي بهره مي برد و در اين حوزه است كه مورد توجه ويژه ميرزاي بزرگ شيرازي واقع مي شود و در اواخر دوران مرجعيت ميرزاي بزرگ در كارهاي مهم به ايشان كمك ميكند و حتي نگارنده ويژه نامه ها و بيانيه هاي ميرزاي بزرگ مي شود. تا اين كه پس از مرگ ايشان در سال1312هجري قمري وي سيد اسماعيل صدر را به عنوان استاد ارشد خود انتخاب مي كند و بالاخره در سال 1314هجري قمري وارد حوزه كربلا مي شود و سپس به حوزه نجف مشرف شود از درس آخوند خراساني سيراب ميگردد و در اينجا نيز به دليل توانمنديهاي علمي كه داشت طرف مشورت آخوند خراساني قرار مي گيرد و يكي از اعضاي هيات استفتا ايشان مي شود. از نظر علمي سرآمد روزگار بوده به گونه اي كه آقا بزرگ تهراني از مقام علمي و آگاهي ژرف ايشان بر دانشهاي مختلف سخن مي راند و بويژه در زمينه علم و اصول وي را مجدد بشمار مي آورد. بدين ترتيب نائيني بر سكوي بلند استادي در حوزه نجف اشرف قرار مي گيرد و ديري نپاييد كه درس تحقيقي و علمي او مورد توجه بسياري از علما قرار گرفت به نحوي كه حوزه درس او جايگاه بلندي برخوردار گرديد وپس از حوزه درس آخوند خراساني مقام اول را بدست آورد. شيوه تدريس ايشان مبتني بر آگاهيهاي علمي و تحقيقات متكي بر استدلال و برهان بود. چنانكه به زعم آقا بزرگ تهراني، نائيني دقت نظر و باريك بيني بي مانندي داشته است. از ويژگيهاي نائيني، آگاهي از پديده ها و رويدادهاي تاريخي در بررسي و تحليل مسائل وپديدهاي علمي، سياسي، اجتماعي است. وي آگاه به زمان بود و شايد اين صفات بود كه در او حسن مسوليت در برابر آينده اسلام وكشور ايجاد كرده واو را وارد فعالبتهاي سياسي نموده است.  

مباني نو انديشي و نوآوري ميرزاي نائيني

نوجويي ـ نوگرايي لازمه ونشانه حيات آدمي است و درطول تاريخ نو آوريهاي خود به زندگي شادابي و پويايي داده اند در اين ميان آنان كه در قلمرو دين دست به نوآوري زده اند بسپارند. اما نوآوري ديني در تمام تاريخ با دو مشكل عمده مواجه بوده است.
الف) وجود افراد تنگ نظركه دين را از زاويه فردي مي نگريسته و يا به قول امروزي هر نوع تفسيري را از دين جايز نمي دانسته وبا هر گونه نو فهمي سر ناسازگاري داشته و بلا فاصله حكم تفكير را صادر مي كردند.
ب)عوام كه متاثر از دسته اول بوده اند.
اما درباره مباني نوآوري آيت الله ميرزا حسين غروي نائيني مي توان اين گونه توضيح داد كه، ايشان در زماني كه زندگي مي كرد كه بازار نو انديشي و نو آوري گرم بود به گونه اي كه از سوي فرهنگ غربي با فرهنگ ديني در تقابل سختي قرار گرفته بود و از سوي ديگر روشنفكران ايراني در برخورد با مغرب زمين دچار بي هويتي و خود باختگي شده بودند. باضافه اينكه ايشان در عراق از مجلات اصلاح طلبان و روشنفكران مسلمان چون سيد جمال الدين اسدآبادي در نوآوري او موثر بوده اند طبعا محيط وزندگاني فكري نائيني در عراق او را با مبارزات آزادي بخش آشنا كرده و از اندشه هاي اصلاح طلبانه متاثر نموده بود چنانكه در همين عراق بود كه كتاب طبايع الاستبداد عبدالرحمن كواكبي را مطالعه كرده بود اين كتاب كه در موضوع ونوع خود بخصوص در آن زمان بي سابقه بود، تاثير به سزايي در افكار اهل نظر و دانشمندان اسلامي مي گذاشت، چنانكه در فكر عميق و روح آدمي فقيه عاليقدر ايت الله نائيني اثري ايجاد كرد و موجي پديد آورد كه از قلمش كتاب دقيق و مستدل ((تنبيه الامه تنزيه الهله في لزوم مشروطيه الدوله المنتخيبه لتقليل الظلم علي افراد الامة)) تراوش گرديد. بدين ترتيب اين زمينه ها وي را كه درد دين وميهن داشت وادار نمود تا موضع مناسب با زمان و موافق با مصلحت دين و دنيايي مردم برگزينند از اين رو به نوآوري در اصول فقه، سياست و غيره پرداخت.

نقش نائيني در جنبشهاي معاصر بويژه مشروطيت

در اين زمينه گفتني است كه سالها پيش از جنبش مشروطه خواهي، ‌آيت الله نائيني درگير مبارزات ضد استبدادي بوده است و ابتداي مبارزات ضد استبدادي ايشان را بايد به دوران مبارزه عليه امتياز تالبوت عودت داد. در آن زمان كه امتياز توتون و تنباكو به رهبري و مرجعيت ميرزاي شيرازي لغو گرديد. اگر چه ميرزاي نائيني طلبه اي جوان بيش نبود امابه جهت هوش سرشار و آگاهي از مسائل سياسي روز حكومت قاجار مورد توجه ميرزاي شيرازي قرار گرفت. لذا در عصر مرجعيت ميرزاي شيرازي و مبارزات سيد جمال الدين اسد آبادي كه هنوز در ايران سخني از مشروطيت در ميان نيامده بود، ما شاهد تلاش نائيني در راه مبارزه با استبداد واصلاح ساختار حكومتي هستيم، اما به دنبال شكل گيري مشروطيت نائيني همواره در سنگر دفاع از ازادي حضور داشت، به طوري كه از همان آغاز حركت، با رهبري قيام همكار ي نزديكي داشت به گونه اي كه مورد توجه آخوند خراساني و شيخ عبدالله مازندراني و ميرزا خليل تهراني واقع گردييد و حتي در مسائل مهم سياسي و تنظيم بيانه هاي بيدادگرمورد توجه آنان قرار گرفت، در واقع اوج تلاشهاي نائيني به سالهاي حاكميت محمد علي شاه و دوران استبداد صغير بر مي گردد. بنحوي كه ايشان ضمن افزودن بر تكاپوي سياسي خود به استوار سازي تفكر ديني همت گماشت و در همين دوران استبداد سپاه بود كه كتاب معروف خود را در مورد مشروطيت به نگارش در آورد و باعث بيداري ايرانيان گرديد.
نائيني علاوه بر حضور مستقيم در مسائل سياسي و اجتماعي ايران، در جريانهاي سياسي عراق نيز نقش تعين كننده داشته است. در زماني كه عراق توسط انگليس به اشغال درآمده بود علماي نجف اعلان جهاد كرده و در جبهه جنگ حضوريافتند و در اين جريان نيز نائيني نه تنها در جهاد مقدس شركت جست بلكه از عناصر پر تكاپوي جهاد بود كه با تلاشي پيگير علماي رده اول را به اخذ تا كتيكهاي جنگي و نظامي تشويق مي كرد در جنبش استقلال طلبانه عراق (1920 م) بار ديگر علماي نجف از جمله نائيني در صحنه سياسي واقف حركت استقلال طلبانه عراق درخشيدند و درسايه تلاش اينان بود كه انگليس از ادعاي تحت الحمايگي خود بر عراق دست برداشت.
  ایشان دارای شاگردان والا مقام بود تا باقيات صالحاتي براي ايشان باشند و به همين سبب آن بزرگوار در تهذيب و تعليم اخلاق آنان اهتمام مي ورزيدند. در اخلاق و تقوا و علم و عمل تمام آنان داراي فضائل و ملكات و اخلاق برجسته و كم نظير و بي شمار بودند و تعليمات آن مرد بزرگ را سرمشق عمل و رفتار خود قرار داده و همه آنان به درجات عاليه مرجعيت عامه و خاصه رسيدند و مورد تقليد و مرجعيت قرار گرفتند. برخي از اين بزرگواران عبارتند از :
1-آقا سيد محمود شاهرودي
2- آقا سيد جمال گلپاي
3- آقا سيد محسن حكيم
4- آقا سيد ابوالقاسم خوئي
5- آقا سيد هادي ميلاني 
6- آقا سيد عبد الهادي شيرازي
7- آقا شيخ عليمحمد بروجردي
  تمامي اين آقايان بعد از وفات آن فقيد سعيد مرجع تقليد عامه و خاصه قرار گرفتند و آيت الله خوئي تا اين اواخر حيات خود مرجع تقليد همگان بوده اند و نيز نوشتار و دروس استاد را از آن شاگردان ـ دست پرورده هاي ممتاز آن ـ مرحوم به رشته تحرير درآورده و بطبع رسانده و منتشر ساخته اند.
1-آقاي سيد ابوالقاسم خوئي ( اجودالتقريرات ) اصول مرحوم استاد خود را در دو جلد به طبع رسانيد و چند مرتبه تجديد طبع گرديده است.
2-آقاي شيخ محمد علي كاظمي خراساني اصول مرحوم استاد خود را در چهار جلد به طبع رسانيده است و دو مرتبه تجديد چاپ گرديده است.                 
3- آقاي شيخ موسي خوانساري ( منيه المريب ) تقريرات درس مكاتيب استاد خود را به طبع رسانيده و دو مرتبه تجديد چاپ گرديده است.                  
4- آقاي سيد جمال گلپايگاني دروس استاد خود را در فقه و اصول دوره هاي متعدد را مرقوم و بعضي از آنها را به چاپ رسانيده و منتشر گرديده است.      
5- آقاي سيد محمود شاهرودي دوره هاي فقه و اصول استاد خود را مرقوم داشته اند. 
6-آقاي حاج شيخ محمد تقي آملي نه جلد دروس فقه واصول استاد خود را با شرح وافي مرقوم و به طبع رسانيده و منتشر ساخته اند.
7- آقاي سيد مرتضي لنگرودي بعضي دروس استاد خود راچاپ و منتشر نموده اند
8- بعضي ديگر از فضلا و تلاميذ آن فقيد سعيد نيز دروس استاد و تقريرات استاد خود را به طبع رسانيده و منتشر ساخته اند.
9- اخيراً آقاي شيخ جعفر نائيني نوه آن محوم (لباس مشكوك ) آن فقيد سعيدرا با شرحي مبسوط (بعنوان پاورقي) به طبع رسانيده و منتشر ساخته است.
اينك حوزه هاي علميه تا به امروز و قرنهاي آينده از نوشته ها و تقريرات و تاليفات آنان استفاده و مدار حوزه هاي علميه بر آن تقريرات و آرا و نظريات مرحوم بزرگ نائيني ميباشد و بدين ترتيب نظرات فقيد سعيد را پس از شصت و چند سال حفظ و به عبارت ديگر نام (ميرزاي نائيني) را زنده نگه داشته اند و در حقيقت آن بزرگ مرد عالم تشيع نمرده و باقيات و صالحات او ارزنده است  تأليفات فقيد سعيد ميرزاي نائيني
1-كتاب وسيله النجاه، عربي، فقه استدلالي 
2- حاشيه عروه الواثقي كه با دقت نظر و استدلال خاص مرقوم فرموده انددر دو جلد در مطعبه العرفان صيدا به چاپ رسيده است.
3- مختصر الوسيله ، رساله علمي عربي
4- مناسك حج مفصلي به عربي، به گونه اي گسترده مطالب آن را در مناسكهاي حج چه قديم و يا جديد نمي توان يافت و مرحوم آيت الله  العظمي حكيم (قده) به زيور طبع آراسته و حواشي خود را افزوده اند
5- رساله علميه (ذخيره العباد)، فارسي                                             
 6- رساله لباس مشكوك
 7- قاعده (لاضرر و لاضرار في الاسلام ) و بعضي قواعد در رساله هاي ديگر به طبع رسيده است و منتشر گرديده است.
 8- سؤال و جوابهاي استدلالي كه مرحوم حجت الااسلام آقاي شيخ حسين حلي (قده) در دو جلد جمع آوري نموده و حجت الااسلام آقاي شيخ جعفر نائيني مشغول تبويت و تنظيم و چاپ آنها مي باشند. 
 

دكتر حسين فاطمي — وزير امور خارجه ايران

دكتر حسين فاطمي، روزنامه نويس، سياستمدار و مبارز پرشور و وطن خواه، اصلاً اهل نائين بود. ديار نائين همان شهر وسرزميني كه مردان برجسته و درخشان، رجال دانشمند، سياستمداران با فضيلت وپاكدامن و بزرگوار تقديم ايران كرده است. چهره هاي تابناك وخدمتگزاراني نظير ميرزانصرالله نائيني (مشيرالدوله)، ميرزا حسين خان مؤتمن الملك وحسن پيرنيا(مشيرالدوله). آن مرد، نحستين رجل نامدار وسياستمدار ومدبر وروشن بين عهد ناصري و مظفري بود كه علاوه بر مأموريتهاي سياسي در خارج از ايران، وزيرخارجه اواخر دوره ناصري واوايل زمان مظفرالدين شاه بود. فرزندان وي كه معروف ترينشان ميرزاحسين خان (مؤتمن الملك)وميرزاحسن خان مشيرالدوله بودند، اولي در مقام رياست مجلس شوراي ملي در ادوار مختلف تقنينيه و دومي چند بار نخست وزير زمان مشروطه بود.
شهيد دكتر حسين فاطمي در ايام جواني در نائين واصفهان روزگار مي گذرانيد و درس مي خواند. گاهي نيز در ابتداي خدمت در دستگاه شهرداري برادرش در شيراز بسر مي برد. به علت علاقه ودلبستگي خاصي كه به تحصيل دانش وفن روزنامه نگاري داشت براي تحصيل در اين رشته روانه پاريس شد وپس از سه سال كسب علم با گرفتن عنوان دكترا روانه ايران گرديد و به شهر اصفهان شتافت. دكتر حسين فاطمي در همان ايام تحصيل در رشته روزنامه نگاري، مقالات متعددي براي روزنامه مبارزمرد امروز (مهمترين وپرفروش ترين روزنامه هاي ايران )‌ به مديريت (شهيد محمد مسعود) مي فرستاد كه در همين روزنامه به چاپ مي رسيد و علاقمنداني پيدا كرد.
دكتر فاطمي پس از اقامت در شهر اصفهان، شروع به انتشار روزنامه باختر كرد كه صاحب امتياز آن سيف پور فاطمي برادر او بود. مدتي كه از انتشار روزنامه باختر گذشت، محلي در خيابان سعدي تهران اجاره كرد و آن را دفتر روزنامه خود قرار داد. روزنامه باختر با يك كادر هيئت تحريريه وكادرخبرنگاري منظم و باضافه يك سازمان آبرومند در تهران انتشاريافت وهمچنان با تيراژ كم سابقه اي در محافل سياسي و ا جتماعي و اداري تهران راه يافت. دكتر فاطمي متعاقب انتشار اين روزنامه، امتياز روزنامه معروف (باختر امروز) را گرفت.مرحوم دكتر حسين فاطمي و حسين مكي در محور مبارزات نهضت ملي يا جبهه مشترك قرار داشتند . قلم دكتر فاطمي حقاً خدمتي شايسته و باارزش به جنبش مردمي نهضت ملي وروشن شدن افكار عمومي مي كرد.دكتر مصدق بارها گفته بود:
(قلم فاطمي از چند سپاه و لشكر هم براي پيشرفت نهضت مؤثرتر و كارسازتر بود.)
شهيد دكتر فاطمي در ابطال انتخابات قلابي دوره شانزدهم قانون گذاري وشروع مجدد آن فعالانه شركت داشت و در اين طريق سخت مبارزه مي كرد . او بنيان گذار سازمان روزنامه هاي طرفدار نهضت ملي ايران بود و اغلب جلسات مديران ونويسندگان اين جرايد در خانه اجاره اي وي تشكيل مي گرديد.
      دكتر فاطمي چه در كار روزنامه نويسي وچه در مبارزات سياسي، مردي جدي با شور وحرارت و بسيار با شهامت، قاطع بي پروا و صريح و با ايمان بود. به هيچ بها و قيمتي از عقايد سياسي آزاديخواهي وآزاد انديشي خويش عدول نمي كرد و از قدرتهاي فرعوني، فرعونهاي عصر وزمان هراسي به دل راه نمي داد.
در سال 1330 وقتي دكتر مصدق بنا به تمايل اكثريت نمايندگان دوره شانزدهم مجلس شوراي ملي به نخست وزيري رسيد، بلافاصله شروع به انتخاب همكاران و اعضاي هيات دولت خود نمود. او از ابتدا در فكر انتخاب معاون سياسي و اداري خود بود و وقتي ياران وي از جمله حسين مكي و دكتر فاطمي را به عنوان معاون ودستيار اول ايشان به او پيشنهاد كردند، دكتر مصدق از اين امر استقبال نمود. مصدق كه خود تصميم داشت در تمام دوران نخست وزيري از دريافت حقوق خودداري نمايد و البته اين كاررا هم كرد به مكي گفت: دكتر فاطمي شايسته ترين شخصي است كه مي تواند بعنوان معاون سياسي بامن همكاري نمايد ولي شرط ان اين است كه ايشان در شرايط كنوني از نصف حقوق معاونت بعنوان كمك به بيت المال و صرفه جوئي در هزينه هاي نخست وزيري صرف نظر نمايد. دكتر فاطمي نه تنها اين شرط را مورد قبول قرار داد بلكه گفت حاضرم كه از تمام حقوق معاونت هم بگذرم تا افتخار چنين كاري را داشته باشم.
دكتر فاطمي پس از معالجه و بازگشت از مسافرت آلمان به وطن، درمهر ماه سال  1331 ازطرف دكتر مصدق به سمت وزير امور خارجه ايران برگزيده شد و درهمين ماه بود كه رسمأ قطع روابط با انگلستان از طرف دولت ايران وبوسيله وزير خارجه اعلام گرديد.
وزارت خارجه در هنگام تصدي فاطمي بجنبش و حركت در آمده از حالت افسردگي ونيمه جاني بيرون شده، سخت فعال و پر جوش وخروش گرديد، گویي با بودن اين مرد در رأس وزارت خارجه خون تازهاي به كالبدش ريخته شد و نفس هاي تازه اي مي كشيد، به همين علت بايد اذعان نمود كه وضع جديدي كه در اين وزارتخانه بود هيچ دوره و زماني سابقه نداشت.
بعد از كودتاي شوم و ننگين 28 مرداد، دكتر حسين فاطمي ناگزير براي اينكه بچنگ ماموران دژخيم كودتاگران نيافتد بطور مخفي ميزيست و براي يافتن وي كوشش هاي مأمورين امنيتي ودر هر كجا كه احتمال يافتن او مي رفت يك لحظه متوقف نمي شد.
روز شنبه ششم اسفند 1332 سرگرد مولوي با جيپ فرماندار نظامي دكتر فاطمي را دستگير نمود. مولوي دكتر فاطمي را بدون فوت وقت با همان لباس خانه با كفش سرپایي سوار جيپ كرده پس از وارد كردن ضربه اي با اسلحه بر سر او وي را با خود مي برد و دراداره شهرباني زنداني مي گرداند ولي قبل از زنداني شدن وزيرخارجه ايران، عده اي از اوباش به تحريك مقامات امنيتي در مدخل شهرباني اسير مريض را مورد ضرب و شتم قرار مي دهد كه اگر هر آينه خواهر دكتر فاطمي به آنجا نرسيده بود و خود را بر روي برادرنمي افكند احتمال داشت در همانجا بوسيله افراد كثيف حكومت به شهادت برسد.
دكتر فاطمي را سپس از شهرباني به زندان لشگر زرهي مي برند و در آنجا زنداني مي كنند.
فاطمي مدت دو ماه در وضع ناراحت كننده اي درحالي كه خون استفراغ مي كرد و بارها تا كام مرگ پيش رفته بود بسر مي برد.
دادگاه عادي شماره يك دادرسي ارتش پس از ده جلسه رسيدگي و استماع مدافعات دكتر فاطمي و وكلاي مدافع درساعت سه و چهل و پنج دقيقه بعد ازظهرروز يكشنبه هجدهم مهرماه ختم دادرسي را اعلام ودادگاه براي صدور رأي وارد شور شد.
دادگاه پس از بررسي مدافعات متهمين و وكلاي مدافع سرانجام ماده استنادي ارتش را عليه متهم مورد تأييد قرارداد و باتفاق آرا، حسين فاطمي را به اعدام محكوم نمود.
ساعت چهار و هفت دقيقه بامداد روز چهارشنبه نوزدهم آبانماه 1333، تيمور بختيار فرماندار نظامي و سرتيب آزموده دادستان ارتش به زندان رفتند و حكم اعدام دكتر حسين فاطمي درلشكر 2 زرهي به وي ابلاغ گرديد.
آزموده گفت اگر وصيتي داريد بفرماييد، شما مكرر ميگفتيد((من از مرگ ابایي ندارم و مرگ حق است)) دكتر فاطمي نگذاشت حرفش تمام شود و پاسخ داد:
‹‹آري. آقاي آزموده، مرگ حق است و من از مرگ ابایي ندارم آن هم چنين مرگ پر افتخاري، من مي ميرم كه نسل جوان ايران از مرگ من عبرتي گرفته و با خون خود از وطنش دفاع كرده و نگذارد جاسوسان اجنبي بر اين كشورحكومت نمايد، من درهاي سفارت انگليس را بستم غافل از اينكه تا دربار هست انگلستان سفارت لازم ندارد.››
هنگامي كه او را براي اعدام مي بردند آزموده از وي خواست اگرخواسته گفت: خواسته هاي من، ديدن خانواده، ملاقات دكتر مصدق و صحبت با افسران مي باشد. آزموده مي گويد، هنوز هم دست ازاين مرد برنميداري؟ دكتر فاطمي قبل از اجراي حكم به آزموده مي گويد:
((آقاي آزموده، مرگ بر دو قسم است، مرگي در رختخوابي ناز، مرگي در راه شرف و افتخار و من خداي را شكر مي كنم كه درراه مبارزه با فساد شهيد مي شوم، خداي راشكر مي كنم كه با شهادتم در اين راه دين خود را به ملت ستمديده و استعمار زده ايران ادا كرده ام و اميدوارم سربازان مجاهد، نهضت همچنان مبارزه را ادامه دهند.))  
در آن موقع روحيه اش بقدري قوي بود كه اگركسي وارد اتاق مي شد و ازجريان اوضاع اطلاع نداشت هرگز باور نمي كرد، اين شخص كسي است كه چند دقيقه ديگر بايد تيرباران شود و وصيتنامه اش راهم نوشته است.
هنگام اجراي حكم درحالي كه هوا بشدت سرد بود روي همان پيراهني كه بر تن داشت يك پيژامه پشمي پوشيده و با همان پيراهن و پيژامه و كفش سرپائي آماده ايستاد...
((...هشت گلوله تير ازدهانه لوله تفنگ هاي چهار مأمور مرگ شليك شد. دو تير روي قلب، همان قلبي كه بخاطر وطن مي طپيد. و شش تير ديگر به سينه ...))
و به اين طريق دكتر فاطمي، آن مرد مبارز راستين و سياستمدار و وزنامه نگار شجاع مردانه بشهادت رسيد و دفتر زندگي پرتلاطمش بسته شد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: